Gemeente Amersfoort heeft een extern, onafhankelijk onderzoeker opdracht gegeven de rol te onderzoeken van de gemeente betrokken bij ontrechting van Joods onroerend goed (in brede zin) en van ontrechting van Joodse inwoners van Amersfoort in de periode tijdens en net na de Tweede Wereldoorlog.
Het onderzoek wordt begeleid door een commissie die in het voorjaar van 2021 is ingesteld. Daarin zitten mensen met een Joodse achtergrond en kennisdragers van de lokale geschiedenis. De begeleidingscommissie is een aantal keer bij elkaar geweest en heeft de onderzoeksvragen geformuleerd.
Aanleiding
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog telde de gemeente Amersfoort ruim 730 Joodse inwoners. Meer dan 350 van hen werden vermoord in de concentratie- en vernietigingskampen of overleefden de oorlog anderszins niet, omdat zij Joods waren. In toenemende mate wordt de rol van gemeenten tijdens en net na de oorlog onder de loep genomen. Het verzoek tot het uitvoeren van dergelijk onderzoek is in mei 2019 gedaan aan burgemeester en wethouders, in navolging van een oproep van het Centraal Joods Overleg (CJO). Amersfoort stelt nu ook een onafhankelijk onderzoek in naar haar (moreel) handelen in die periode.
Zorgvuldig en onafhankelijk
Burgemeester Lucas Bolsius: “De oorlog ligt ruim 75 jaar achter ons, maar tot op de dag van vandaag voelen overlevenden en nabestaanden de pijn over het leed dat hun ouders en andere familieleden indertijd is aangedaan tijdens en direct na de oorlog. Dit blijkt ook uit de onderzoeken die al in andere gemeenten hebben plaatsgevonden. Ik vind het vooral belangrijk dat het onderzoek zorgvuldig en onafhankelijk gebeurt. En ik ben mij er terdege van bewust dat het resultaat en het advies van het onderzoek de pijn van de oorlog niet kunnen wegnemen.”
Het onderzoek
Het onderzoek voor Amersfoort wordt uitgevoerd door onderzoeker Maarten-Jan Vos. Hij heeft een grote kennis van de Sjoa en startte al in 2011 onderzoek naar roof- en rechtsherstel. Ook nu verricht hij onderzoek voor een aantal gemeenten.Maarten-Jan Vos start medio februari 2022 het onderzoek in Amersfoort.
De onderzoeksvragen
De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd:
- Op welke wijze is de gemeente Amersfoort gedurende de Tweede Wereldoorlog betrokken geweest bij de verkoop, onteigening of verwerving van Joodse particuliere en/of bedrijfsmatige onroerende goederen?
- Op welke wijze is de gemeente betrokken geweest bij de ontrechting van Joodse inwoners van Amersfoort? Hier valt te denken aan (als voorbeeld maar niet limitatief) de rol van gemeentelijke diensten als Gemeentewerken en de politie. Ook de rol van de gemeente als werkgever hoort hierbij.
- Indien de gemeente objecten uit gedwongen verkoop of onteigening van Joodse inwoners heeft verkregen, hoe is dan de rol van de gemeente geweest bij de afhandeling na de Tweede Wereldoorlog? Hoe heeft de gemeente na WOII gehandeld bij het in rechte terugkrijgen van onroerend goed dat verhuurd was aan derden? Hierbij worden de rol van gemeentelijke diensten als de geestelijke gezondheidszorg (GGD) en de gemeentelijke woningdienst betrokken.
- Heeft de gemeente na de Tweede Wereldoorlog enige vorm van belasting (zoals straatbelasting en rioolbelasting) of andere kosten (bv. woningverbetering) geheven aan Joodse overlevenden of familie van slachtoffers? Het gaat hierbij om heffingen of betalingen die berekend zijn over de tijd dat zij zelf geen gebruikmaakten (konden maken) van de desbetreffende percelen.
Planning
Tijdens het onderzoek kunnen vondsten in de archieven aanleiding geven voor verdere verdieping. De doorlooptijd van het onderzoek is mede hiervan afhankelijk. De gemeente, onderzoeker en de begeleidingscommissie houden contact over de voortgang. De gemeente is ook gestart met een verkenning voor een soortgelijk onderzoek voor Roma en Sinti. Hiervoor zijn inmiddels contacten gelegd en hebben de eerste gesprekken plaatsgevonden.
Vragen of informatie voor het onderzoek?
Inwoners met vragen over het onderzoek kunnen deze stellen via een e-mail naar [email protected]. Of bellen naar 14 033. Dit kan natuurlijk ook wanneer mensen denken informatie te hebben waarvan zij denken dat dit relevant is voor het onderzoek.
Bron: gemeente Amersfoort
