Zaterdag 20 mei is de tentoonstelling Gerard Hordijk, buurman en vriend van Piet Mondriaan, in Museum Flehite geopend. De opening werd verricht door Marcel Gieling, kunsthandelaar uit Utrecht en herontdekker van Hordijk in 2006. In zijn openingsspeech ging Gieling in op de bijzondere vriendschap tussen Hordijk en Mondriaan.
In 1927 woonde Gerard Hordijk gelijktijdig met Piet Mondriaan in het ateliercomplex aan de Rue du Départ in Parijs en maakte hij een portret van Mondriaan. Het was het begin van een levenslange vriendschap.
In zijn Parijse periode werd Mondriaan al beschouwd als een belangrijke kunstenaar, maar zijn nu wereldberoemde abstracte composities wist hij niet of nauwelijks aan de man te brengen. De ‘grote’ Mondriaan werd in die tijd regelmatig ondersteund door zijn destijds commercieel wel succesvolle vriend Gerard Hordijk: een schilder wiens naam tegenwoordig bij velen waarschijnlijk niet meer bekend is.
Gerard Hordijk staat in kunsthistorisch opzicht in de schaduw van buurman en vriend Piet Mondriaan, maar was een kleine eeuw geleden een van die kunstenaarsvrienden die er voor zorgden dat de grote avant-gardist in zijn levensonderhoud kon voorzien. In Museum Flehite in Amersfoort wordt het uit beeld geraakte oeuvre van Hordijk aan het museumpubliek getoond. Een oeuvre dat op een haar na werd vernietigd.
Sloopvergunning
In 2006 ontving kunsthandelaar Marcel Gieling een e-mail uit Amerika. Twee advocaten hadden in een monumentaal pand in Armonk nabij New York, dat op de nominatie stond om gesloopt te worden, een grote hoeveelheid tekeningen, aquarellen, schilderijen en documenten van ene Gerard Hordijk gevonden. De advocaten die voor de eigenaar de sloopvergunning moesten regelen hadden via internet ontdekt dat een kunsthandelaar in Utrecht bekend moest zijn met het werk van deze Gerard Hordijk. Nog net op tijd redde Gieling de complete nalatenschap van de schilder uit het bouwvallige huis.
Er kwam een ware schat tevoorschijn: behalve de kunstwerken van Hordijk ook diens ontvangen brieven van Piet Mondriaan. In Nederland was deze ontdekking groot nieuws: Gieling werd geïnterviewd door diverse kranten en hij was te gast bij RTV Utrecht en De Wereld Draait Door.
Een deel van de brieven van Mondriaan aan Hordijk (Collectie RKD Den Haag) is deze zomer ook te zien in Museum Flehite.
Geen Stijl
Ondanks de jarenlange vriendschap met Piet Mondriaan hebben abstracte stijlkenmerken nooit vat gekregen op de schilderkunst van Gerard Hordijk. Zijn werk bleef gedurende zijn hele carrière figuratief. Het ging hem er niet om de schilderkunst te vernieuwen, hetgeen zijn vriend Piet Mondriaan zich ten doel stelde, maar hij wilde ‘slechts’ de door hem bewonderde werkelijkheid (mensen, landschappen, stadsgezichten) in een persoonlijk handschrift en zelfgekozen kleurenpalet vastleggen.
Er waren natuurlijk schilders die hij bewonderde en aan wie hij in stilistisch opzicht schatplichtig was. Henry Matisse en Raoul Dufy: hun behandeling van perspectief; hun kleurgebruik en onderwerpskeuze en, zoals we het zouden kunnen omschrijven, Franse frivoliteit, zijn ook kenmerken van het werk van Gerard Hordijk. Maar bovenal worden zijn schilderijen, tekeningen en aquarellen gekenmerkt door een grote mate van oorspronkelijkheid en verdient zijn veelzijdige oeuvre het vanuit de eigen artistieke merites te worden bekeken en beoordeeld.
De tentoonstelling over Hordijk past in de traditie van Museum Flehite om Nederlandse kunst uit tijdvak 1850-1950 te tonen. Ook sluit het aan bij de focus op privéverzamelingen; het merendeel van de geëxposeerde werken is afkomstig uit de collectie Meentwijck. Daarnaast is werk te zien uit de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag en uit de collectie Marcel Gieling te Utrecht, alsmede werk uit enkele andere particuliere collecties.
Bij de tentoonstelling verschijnt de gelijknamige publicatie, Gerard Hordijk, Buurman en vriend van Piet Mondriaan (Boiten boekprojecten, € 19,50).
De tentoonstelling Gerard Hordijk – Buurman en vriend van Piet Mondriaan is te zien t/m 24 september 2017.
